Wałbrzych 2.0: Co możemy przejąć od Czech i Węgier, by rozwinąć nasze miasto?

Wałbrzych, niegdyś perła przemysłu węglowego i energetycznego, dziś stoi na rozdrożu. Miasto z ogromnym potencjałem, lecz również z bagażem trudnej historii i społecznych wyzwań, poszukuje swojej nowej tożsamości i drogi ku przyszłości. Warto sięgnąć w tym kontekście do doświadczeń naszych południowych sąsiadów — Czechów i Węgrów, którzy od lat realizują pragmatyczne strategie rozwoju, umiejętnie łącząc tradycję z nowoczesnością.

Aby jednak zaproponowane rozwiązania były realistyczne i skuteczne, konieczne jest uwzględnienie specyfiki Wałbrzycha.

Wyzwania związane z transformacją przemysłową:

Po zamknięciu kopalń wiele osób straciło pracę, a struktura gospodarki wymagała dywersyfikacji. Inwestycje muszą zatem celować w tworzenie nowych miejsc pracy w sektorach przyszłości, takich jak technologie odnawialne, usługi IT czy turystyka. Wałbrzych powinien zatem koncentrować się na branżach, które zapewnią stabilność i rozwój w długim terminie.

Demografia i migracje:

Miasto boryka się z odpływem młodych ludzi do większych ośrodków miejskich. Rozwój lokalnych ośrodków edukacji oraz tworzenie atrakcyjnych miejsc pracy może pomóc zatrzymać ten negatywny trend. Ważne jest również, aby Wałbrzych stał się miejscem przyjaznym dla młodych rodzin, które chcą się osiedlać i rozwijać swoją przyszłość właśnie tutaj.

Stan infrastruktury:

Wiele obszarów Wałbrzycha wymaga modernizacji — np. zaniedbane dzielnice, budynki użyteczności publicznej, itp. Kluczowe jest postawienie na inwestycje, które przyniosą szybki i namacalny efekt poprawy jakości życia mieszkańców.

1. Praktyczne podejście do inwestycji i infrastruktury

Czesi i Węgrzy nie roztrząsają ideologii — inwestują tam, gdzie efekt jest namacalny i szybki. Wałbrzych potrzebuje właśnie takiego pragmatyzmu. Nie wystarczą puste obietnice i wielkie plany — potrzebne są konkretne projekty, które przyniosą miejsca pracy, poprawią zdecydowanie infrastrukturę i wzmocnią lokalny biznes.

Przykładem może być czeska polityka wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw, które stały się motorem napędowym gospodarki. Program „Start-Up Praha” oraz system inkubatorów przedsiębiorczości, oferujących młodym firmom dostęp do tanich powierzchni biurowych, doradztwa i sieci kontaktów, mógłby zostać zaadaptowany w Wałbrzychu, szczególnie w sektorach technologicznych i kreatywnych.

2. Edukacja i szkolenia dostosowane do rynku pracy

Węgrzy inwestują w kształcenie zawodowe i ustawiczne, dopasowując je do potrzeb przemysłu i nowych sektorów. Wałbrzych, by przełamać stagnację, powinien postawić na rozwój lokalnych ośrodków edukacyjnych, które przygotują mieszkańców do pracy w nowoczesnych sektorach — takich jak technologie cyfrowe, nowoczesne usługi czy gospodarka oparta na odnawialnych źródłach energii.

Węgierski system kształcenia zawodowego stawia nacisk na praktyczne umiejętności oraz ścisłą współpracę szkół z przemysłem. Programy praktyk zawodowych pozwalają uczniom zdobywać doświadczenie jeszcze w trakcie nauki, co znacznie ułatwia wejście na rynek pracy. Wałbrzych mógłby wdrożyć podobne ścieżki edukacyjne, zwłaszcza w branżach związanych z technologiami odnawialnymi i nowoczesnym przemysłem.

3. Partnerstwo publiczno-prywatne jako klucz do sukcesu

Tam, gdzie państwo i biznes działają razem, efekty są najbardziej widoczne. Pragmatyzm czeski i węgierski polega na umiejętnym wykorzystaniu partnerstw, które pozwalają na realizację dużych przedsięwzięć bez nadmiernego obciążenia budżetu. Wałbrzych powinien stawiać na współpracę z inwestorami, ale też aktywnie wspierać lokalne inicjatywy i start-upy.

W Budapeszcie i Pradze PPP stało się skutecznym narzędziem do modernizacji infrastruktury miejskiej — od transportu, przez energetykę, po rewitalizację przestrzeni publicznych. W Wałbrzychu ten model mógłby służyć finansowaniu odnowy zabytków i budowie nowoczesnych przestrzeni miejskich, ograniczając jednocześnie zadłużenie miasta.

4. Promocja regionu i wykorzystanie lokalnych atutów

Nie bez powodu Czechy i Węgry rozwijają turystykę, promując swoje dziedzictwo i walory naturalne. Wałbrzych z pięknymi Sudetami w tle i bogatą historią przemysłową może stać się atrakcyjnym celem turystycznym, jeśli tylko zainwestuje w odpowiednią promocję i infrastrukturę.

Wzorem mogą być:

• Interaktywne centra edukacyjno-kulturalne – jak w czeskim Libercu, gdzie dawne zakłady przemysłowe przekształcono w nowoczesne muzea i centra nauki, oferujące warsztaty i pokazy dla turystów i lokalnej społeczności. Wałbrzych mógłby stworzyć podobny ośrodek na bazie swoich historycznych obiektów przemysłowych, łącząc naukę, technologię i historię.

• Szlaki tematyczne łączące historię z naturą – wzorem jest węgierski Szlak Winny Tokaj, gdzie turystyka łączy krajobraz, tradycje i lokalne produkty. Wałbrzych może rozwinąć własne szlaki, które będą promować nie tylko walory przyrodnicze Sudetów, ale też historię przemysłu, np. szlak zamków i pałaców wokół miasta.

• Festyny i wydarzenia tematyczne – podobnie jak w czeskim Telcz, gdzie organizowane są coroczne festiwale kulturalne i historyczne, Wałbrzych mógłby wprowadzić własne imprezy nawiązujące do górniczej przeszłości czy tradycji Dolnego Śląska, przyciągając turystów i ożywiając lokalną scenę kulturalną.

• Inwestycje w ekoturystykę i agroturystykę – węgierskie regiony wiejskie z powodzeniem promują turystykę ekologiczną i pobyty na farmach. W okolicach Wałbrzycha, z bogactwem przyrody i tradycji, można rozwijać podobne formy turystyki, oferując turystom kontakt z naturą, lokalną kuchnią i rękodziełem.

Takie inicjatywy, choć dziś jeszcze nieobecne w Wałbrzychu, mogą znacząco wzbogacić ofertę turystyczną miasta i jego okolic, czyniąc je miejscem atrakcyjnym zarówno dla mieszkańców, jak i odwiedzających.

5. Otwartość na innowacje i nowe technologie

Pragmatyzm oznacza także gotowość do eksperymentów i wdrażania nowoczesnych rozwiązań. Wałbrzych powinien przyjąć postawę otwartości na transformację cyfrową, rozwój nowych technologii i inteligentnych systemów miejskich.

6. Rola mieszkańców i społeczności lokalnej w rozwoju miasta

Pragmatyzm to także angażowanie mieszkańców jako aktywnych partnerów w procesie rozwoju miasta. To oni najlepiej znają swoje potrzeby i pomysły, dlatego ich udział jest kluczowy.

• Partycypacja obywatelska: Wałbrzych powinien rozwijać mechanizmy konsultacji społecznych, takie jak budżet obywatelski czy regularne spotkania władz z mieszkańcami. To pozwoli lepiej rozumieć oczekiwania społeczności i podejmować decyzje bardziej trafne i akceptowane przez mieszkańców.

• Wsparcie inicjatyw oddolnych: Lokalnym stowarzyszeniom, NGO-som i grupom sąsiedzkim należy stworzyć dogodne warunki do działania — poprzez fundusze grantowe oraz platformy współpracy. Dzięki temu możliwe będą projekty rewitalizacyjne, kulturalne czy edukacyjne, które bezpośrednio angażują lokalną społeczność.

• Promowanie aktywności społecznej: Organizacja wydarzeń integrujących mieszkańców oraz promujących lokalną historię i tradycję wzmacnia poczucie tożsamości oraz motywuje do wspólnego działania na rzecz rozwoju Wałbrzycha.

7. Perspektywa czasowa i etapy rozwoju miasta

Aby rozwój miasta był skuteczny i mierzalny, niezbędne jest wyznaczenie jasno określonych etapów — krótko-, średnio- i długoterminowych celów.

• Etap 1 (1-2 lata):

Realizacja małych, widocznych inwestycji, takich jak modernizacja infrastruktury, wsparcie lokalnych przedsiębiorców, uruchomienie programów edukacyjnych oraz konsultacji społecznych. To czas na budowanie zaufania mieszkańców i pierwsze wymierne efekty działań.

• Etap 2 (3-5 lat):

Rozwój partnerstw publiczno-prywatnych, realizacja większych projektów rewitalizacyjnych, ekspansja ośrodków edukacyjnych i kształcenia ustawicznego, a także wdrażanie inteligentnych systemów miejskich.

• Etap 3 (5-10 lat):

Pełna transformacja gospodarcza miasta, stabilny rynek pracy w nowych branżach, ugruntowanie pozycji Wałbrzycha jako ośrodka turystycznego i innowacyjnego, poprawa jakości życia mieszkańców oraz stabilizacja demograficzna.

Podsumowanie

Wałbrzych ma szansę na nowy rozdział swojej historii, jeśli odrzuci politykę ideologiczną, a przyjmie postawę pragmatyczną — taką, jaką pokazują nam Czechy i Węgry. To nie jest czas na wielkie deklaracje, lecz na konkretne działania, które przywrócą miastu rolę ważnego ośrodka gospodarczego i kulturalnego na mapie Polski.

Czy Wałbrzych jest na to gotowy? Czas pokaże, ale jedna rzecz jest pewna — przeszłość nie może więzić przyszłości. Pragmatyzm czeski i węgierski to lekcja, którą warto przenieść do naszego miasta i zacząć pisać nową, lepszą historię.

Autor: dr inż. Tomasz Niemas